روت و جیلبریک: آیا هنوز برای تعمیرکاران کاربردی است؟

روت (Root) در اندروید و جیلبریک (Jailbreak) در iOS دو روش برای دسترسی به لایه های عمیق تر سیستم عامل گوشی های هوشمند هستند. این دو روش به کاربران اجازه می دهند که محدودیت های نرم افزاری تعیین شده توسط شرکت سازنده را دور بزنند و به تنظیمات و فایل های سیستمی دسترسی داشته باشند. با این حال، تفاوت های مهمی بین این دو وجود دارد.

سیستم عامل های موبایل، به ویژه اندروید و iOS به عنوان دو غول دنیای فناوری، نقش اساسی در تجربه کاربری دستگاه های هوشمند ایفا می کنند. اندروید، محصول گوگل، به دلیل انعطاف پذیری و متن باز بودنش شناخته می شود، در حالی که iOS، سیستم عامل اختصاصی اپل، به دلیل امنیت بالا و یکپارچگی با سخت افزارهای اپل شهرت دارد. هر دو سیستم عامل امکانات گسترده‌ای را در اختیار کاربران قرار می‌دهند، اما گاهی کاربران به دنبال دسترسی بیشتر و کنترل کامل تری بر دستگاه های خود هستند. اینجاست که مفاهیم روت (Root) در اندروید و جیل بریک (Jailbreak) در iOS مطرح می شوند.

روت کردن در موبایل های اندروید به معنای دسترسی به سطح مدیر سیستم (“Superuser” یا “Administrator”) است که به کاربر اجازه می دهد محدودیت های اعمال شده توسط سازنده یا اپراتور را بردارد و کنترل کامل بر سیستم عامل داشته باشد. از طرفی، جیل بریک در iOS فرایندی است که با استفاده از آن کاربران می توانند محدودیت های اپل را دور بزنند و به فایل ها و تنظیمات سیستمی دسترسی پیدا کنند که معمولا در حالت عادی غیرقابل دسترسی هستند.

هر دوی این فرایندها مزایا و معایبی دارند. از یک سو، کاربران می توانند برنامه های سفارشی نصب کنند، ظاهر سیستم عامل را تغییر دهند و از قابلیت های پیشرفته تری استفاده کنند. از سوی دیگر، این کارها می تواند امنیت دستگاه را کاهش داده و گارانتی آن را باطل کنند. در این مطلب، به بررسی دقیق تر این مفاهیم و تاثیرات آن بر دستگاه های اندروید و iOS خواهیم پرداخت.

روت (Root) در گوشی های اندرویدی – آنچه تعمیرکاران باید بدانند

روت کردن در گوشی های اندرویدی به معنای دریافت دسترسی “Superuser” یا “Administrator” به سیستم عامل است. شرکت های سازنده موبایل به دلایل امنیتی و پایداری، برخی از دسترسی ها را برای کاربران عادی محدود می کنند. اما با روت کردن، می توان این محدودیت ها را برداشت و کنترل کامل بر روی سیستم داشت.

مزایای روت کردن برای تعمیرکاران موبایل:

• حذف برنامه های پیش فرض (Bloatware): بسیاری از گوشی ها دارای اپلیکیشن هایی هستند که توسط شرکت سازنده یا اپراتور موبایل نصب شده اند و قابل حذف نیستند. با روت کردن، می توان این برنامه ها را حذف کرد و فضای ذخیره سازی و عملکرد دستگاه را بهبود بخشید.
• بهینه سازی عملکرد و مصرف باتری: امکان تغییر تنظیمات سیستمی برای کاهش مصرف پردازنده و افزایش عمر باتری فراهم می شود.
• نصب کاستوم رام (Custom ROM): در مواردی که سیستم عامل رسمی گوشی کند یا ناسازگار است، می توان نسخه های بهینه تر و سبک تر اندروید را جایگزین کرد.
• اجرای اپلیکیشن های تخصصی تعمیراتی: برخی نرم افزارهای تست و عیب یابی موبایل نیاز به دسترسی روت دارند تا بتوانند به اطلاعات دقیق سخت افزار و نرم افزار دسترسی داشته باشند.

معایب و ریسک های روت کردن:

• باطل شدن گارانتی: در بیشتر گوشی ها، روت کردن باعث از بین رفتن گارانتی رسمی دستگاه می شود، مگر اینکه قبل از مراجعه به گارانتی، آنروت (Unroot) شود.
• افزایش ریسک امنیتی: با باز شدن دسترسی های سیستمی، بدافزارها می توانند به فایل های اصلی گوشی نفوذ کرده و اطلاعات حساس کاربر را به خطر بیندازند.
• احتمال بریک شدن گوشی (Brick): یک اشتباه کوچک در فرایند روت ممکن است باعث شود گوشی روشن نشود یا به اصطلاح بریک شود، که در برخی موارد نیاز به فلش مجدد یا حتی تعویض سخت افزار دارد.
• مشکلات در دریافت آپدیت های رسمی: بسیاری از گوشی های روت شده دیگر به روزرسانی های رسمی اندروید را دریافت نمی کنند یا در صورت دریافت، ممکن است بعد از آپدیت دچار مشکلات عملکردی شوند.

جیلبریک (Jailbreak) در آیفون

جیلبریک در دستگاه های iOS مانند آیفون و آیپد به معنای برداشتن محدودیت های اپل برای دسترسی به فایل های سیستمی و نصب اپلیکیشن های خارج از App Store است. برخلاف اندروید که انعطاف بیشتری در مدیریت فایل ها و برنامه ها دارد، اپل سیاست های سخت گیرانه ای برای حفظ امنیت و پایداری دستگاه های خود اعمال می کند. جیلبریک کردن این محدودیت ها را دور می زند و به کاربر اجازه کنترل بیشتری روی سیستم عامل می دهد.

مزایای جیلبریک:

• نصب اپلیکیشن های خارج از App Store: بسیاری از برنامه های تخصصی، ابزارهای تست سخت افزار و اپلیکیشن های سفارشی فقط از طریق فروشگاه های غیررسمی مثل Cydia یا Sileo قابل نصب هستند.
• شخصی سازی رابط کاربری: تغییر آیکون ها، فونت ها، انیمیشن ها و دیگر بخش های ظاهری iOS، امکانی است که اپل به صورت پیش فرض محدود کرده، اما با جیلبریک می توان این موارد را تغییر داد.
• دریافت قابلیت های اضافه: برخی ویژگی هایی که اپل در نسخه های جدید iOS اضافه می کند، در ابتدا توسط توسعه دهندگان جیلبریک ارائه شده اند. با جیلبریک، می توان به قابلیت هایی که اپل هنوز ارائه نکرده دسترسی پیدا کرد.
• نصب توییک ها (Tweaks): توییک ها ابزارهای پیشرفته ای هستند که می توانند عملکرد گوشی را بهینه کنند، میانبرهای جدید اضافه کنند یا قابلیت هایی مانند فیلم برداری از صفحه را بهبود دهند.

معایب و ریسک های جیلبریک:

• از بین رفتن گارانتی رسمی اپل: پس از جیلبریک، اگر گوشی برای تعمیر به مراکز رسمی اپل برده شود، احتمال دارد که به دلیل تغییرات غیرمجاز، از خدمات گارانتی محروم شود. البته اپل در ایران خدماتی ارائه نمی دهد.
• افزایش خطر بدافزارها و حملات امنیتی: آیفون های جیلبریک شده در برابر ویروس ها و هک شدن آسیب پذیرتر هستند، زیرا لایه های امنیتی iOS تا حدی حذف می شوند.
• ایجاد باگ و مشکلات سیستمی: بسیاری از توییک ها و اپلیکیشن های غیررسمی ممکن است با نسخه iOS ناسازگار باشند و باعث کرش کردن اپلیکیشن ها، هنگ کردن سیستم یا حتی خاموش شدن ناگهانی دستگاه شوند.
• مشکل در دریافت آپدیت های رسمی iOS: پس از جیلبریک، آپدیت های خودکار غیرفعال می شوند و در صورت نصب دستی آپدیت جدید، گوشی ممکن است از حالت جیلبریک خارج شود یا حتی بوت نشود.

آیا روت و جیلبریک روی همه گوشی ها قابل انجام است؟

روت در تمام گوشی های اندرویدی ممکن نیست. برخی برندها مانند سامسونگ دارای لایه امنیتی Knox هستند که پس از روت، برخی قابلیت های امنیتی (مثل Samsung Pay) غیرفعال می شوند. همچنین، در گوشی هایی که بوت لودر قفل شده دارند، روت کردن بسیار دشوار است یا نیاز به روش های پیچیده دارد.

جیلبریک برای همه نسخه های iOS در دسترس نیست. اپل با هر آپدیت جدید، آسیب پذیری های جیلبریک را برطرف می کند و باعث می شود تنها برخی از نسخه های خاص iOS قابل جیلبریک باشند. بنابراین، همیشه امکان جیلبریک آخرین نسخه iOS وجود ندارد و کاربران باید منتظر انتشار ابزارهای جدید توسط توسعه دهندگان باشند.

آیا روت کردن ارزش دارد؟

برای تعمیرکاران حرفه ای، روت کردن یک ابزار مفید برای تست، عیب یابی و بهینه سازی گوشی ها است، اما باید با دقت و آگاهی انجام شود. اگر هدف شما حذف برخی محدودیت های نرم افزاری، تست گوشی یا افزایش عملکرد دستگاه باشد، روت می تواند مفید باشد. اما برای کاربران عادی که تجربه کافی ندارند، ریسک های آن بیشتر از مزایایش خواهد بود.

۱. کاهش نیاز به روت و جیلبریک با پیشرفت های سیستم عامل ها

در سال های اخیر، اندروید و iOS قابلیت های بیشتری را به کاربران ارائه داده اند که بسیاری از نیازهای گذشته به روت و جیلبریک را از بین برده است.

در اندروید:

• امکان شخصی سازی بیشتر بدون نیاز به روت (به عنوان مثال از طریق لانچرها، تم ها و قابلیت های داخلی)
• حذف یا غیرفعال کردن اپلیکیشن های پیش فرض در برخی برندها (مثل سامسونگ و شیائومی) بدون نیاز به روت
• دسترسی بهتر به مدیریت مجوزهای برنامه ها، که پیش تر فقط با روت امکان پذیر بود.

در iOS:

• اپل به تدریج قابلیت های جدیدی مانند ویجت ها، تغییر آیکون ها و تنظیمات دسترسی بیشتر را اضافه کرده است که بسیاری از کاربران را از نیاز به جیلبریک بی نیاز کرده است.
• اپ استور هم گسترده تر شده و بسیاری از برنامه هایی که قبلا فقط از طریق جیلبریک در دسترس بودند، حالا به صورت رسمی ارائه می شوند.

۲. روت و جیلبریک امروزه چه کاربردی دارند؟

با وجود پیشرفت سیستم عامل های موبایل، هنوز هم برخی کاربران و تعمیرکاران به دلایل خاصی به سراغ روت (Root) و جیلبریک (Jailbreak) می روند. در ادامه، مهم ترین کاربردهای امروزی این روش ها را بررسی می کنیم:

اجرای اپلیکیشن های خاص و حرفه ای:

• برنامه های نیازمند روت در اندروید: برخی اپلیکیشن ها مانند AdAway (حذف تبلیغات سیستمی)، Xposed Framework (شخصی سازی عمیق سیستم عامل) و Greenify (بهینه سازی باتری) همچنان به روت نیاز دارند.
• توییک های جیلبریک در iOS: ابزارهایی مانند iFile (مدیریت فایل پیشرفته) و Activator (تعریف میانبرهای حرکتی) فقط در آیفون های جیلبریک شده قابل استفاده هستند.

ابزارهای تخصصی برای تعمیرکاران و توسعه دهندگان:

• دسترسی به بخش های سیستمی: تعمیرکاران و توسعه دهندگان برای تست برخی عملکردهای سخت افزاری و نرم افزاری، گاهی نیاز به دسترسی‌ های سیستمی دارند که فقط با روت یا جیلبریک امکان پذیر است.
• بررسی آسیب پذیری های امنیتی: برخی متخصصان امنیت و هکرهای اخلاقی از جیلبریک و روت برای تحلیل و بررسی باگ های امنیتی استفاده می کنند.

ابزارهای تخصصی برای تعمیرکاران و توسعه دهندگان:

• دسترسی به بخش های سیستمی: تعمیرکاران و توسعه دهندگان برای تست برخی عملکردهای سخت افزاری و نرم افزاری، گاهی نیاز به دسترسی‌ های سیستمی دارند که فقط با روت یا جیلبریک امکان پذیر است.
• بررسی آسیب پذیری های امنیتی: برخی متخصصان امنیت و هکرهای اخلاقی از جیلبریک و روت برای تحلیل و بررسی باگ های امنیتی استفاده می کنند.

تغییرات سیستمی و افزایش عملکرد

• اورکلاک پردازنده: برخی کاربران و تعمیرکاران برای افزایش سرعت گوشی و بهینه سازی عملکرد آن، فرکانس پردازنده و ولتاژ باتری را تغییر می دهند که نیاز به روت دارد.
• تقلب در بازی های موبایل: برخی کاربران از روت برای تغییر منابع بازی ها استفاده می‌کنند، اما این کار غیرقانونی است و می تواند منجر به مسدود شدن حساب کاربری شود.

نصب نسخه های سفارشی اندروید (Custom ROMs)

نصب کاستوم رام ها: در گوشی های قدیمی که دیگر به روزرسانی رسمی دریافت نمی کنند، تعمیرکاران با کمک روت و آنلاک بوت لودر می توانند نسخه های شخصی سازی شده اندروید مانند LineageOS یا Pixel Experience را نصب کنند.

۳. آیا امروزه روت و جیلبریک ارزش دارند؟

برای تعمیرکاران و متخصصان: بله!

اگر شما یک تعمیرکار موبایل، توسعه دهنده یا علاقه مند به سفارشی سازی عمیق گوشی هستید، روت و جیلبریک هنوز هم می توانند ابزارهای قدرتمندی باشند. اما باید ریسک های آن را در نظر بگیرید.

برای کاربران عادی: خیر!

امروزه اندروید و iOS امکانات بیشتری ارائه می کنند و نیاز به روت یا جیلبریک بسیار کمتر شده است. ریسک های امنیتی، باطل شدن گارانتی و مشکلات در دریافت به‌روزرسانی ها دلایل قانع کننده ای برای اجتناب از این روش ها هستند.

جمع بندی:

اگر گوشی اندرویدی دارید و می خواهید کنترل بیشتری روی آن داشته باشید، روت کردن می تواند مفید باشد، اما همراه با ریسک های امنیتی و از دست دادن گارانتی است. اگر آیفون دارید و به دنبال آزادی بیشتر در نصب اپلیکیشن ها و تغییرات سیستمی هستید، جیلبریک یک گزینه است، اما امنیت دستگاه را کاهش می دهد و ممکن است پس از آپدیت های جدید iOS غیرفعال شود.

در نهایت، روت و جیلبریک برای تعمیرکاران و متخصصان ابزاری کاربردی است، اما برای کاربران عادی دیگر ارزش گذشته را ندارد.

ادامه مطلب